Logopedia - warto przeczytać!
Kącik logopedyczny
DRODZY RODZICE!
W NASZYM KĄCIKU LOGOPEDYCZNYM ZNAJDZIECIE RADY
ORAZ PROPOZYCJE ĆWICZEŃ
I ZABAW USPRAWNIAJĄCYCH, WSPOMAGAJĄCYCH WYMOWĘ,
KTÓRE MOŻECIE WYKONYWAĆ Z DZIECKIEM W DOMU,
JAK RÓWNIEŻ INNE CIEKAWOSTKI Z DZIEDZINY LOGOPEDII.
Kiedy mama recytuje ja ją skrzętnie naśladuję …….
Ćwiczenia usprawniające aparat artykulacyjny
Ćwiczenia usprawniające pracę aparatu artykulacyjnego – przykłady.
Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego są bardzo ważne dla wyrazistości naszych wypowiedzi. Podczas wymawiania poszczególnych dźwięków mowy nasze narządy artykulacyjne poruszają się. Ruchy te, muszą być bardzo dokładne, tzn. powinny być wykonane w ściśle określony sposób w danym miejscu jamy ustnej. Dla prawidłowego artykułowania dźwięków mowy niezbędna jest zarówno sprawność, jak i prawidłowa budowa aparatu artykulacyjnego.
Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego powinny być prowadzone codziennie (kilka razy w ciągu dnia) przez maksimum 5 -10 minut. Tylko poprzez wielokrotne powtarzanie ćwiczeń możemy osiągnąć upragnione efekty. Prowadzimy je przed lustrem. Jeśli dziecko nie preferuje wykonywania ćwiczeń przed lustrem można wybrać inną formę np. siedzenie naprzeciwko siebie.
Przykłady:
- Usta otwarte, język wysuwamy jak najdalej na brodę.
- Usta otwarte, język podnosi się w kierunku nosa.
- Usta otwarte, język przesuwa się od jednego do drugiego kącika ust.
- Usta otwarte język oblizuje wargę górną, wargę dolną, obie wargi ruchem okrężnym. Kilka „okrążeń” w jedną i kilka w drugą stronę.
- Usta zamknięte, język wypycha od środka policzki raz jeden raz drugi.
- Usta zamknięte, język przesuwa się w górę, w dół po wewnętrznej stronie policzków.
- Zabawa w „Wycieczkę koników”: Koniki jadą na wycieczkę (naśladowanie odgłosu kopyt konia uderzających o bruk): kląskanie językiem – uderzanie językiem o podniebienie, Koniki są zmęczone: parskanie ustami, Koniki są zadowolone i głośno rżą: i ha ha, i ha ha.
- Szerokie otwieranie ust i mocne zamykanie ust tak jak pyszczek rybki.
- Zęby złączone, usta zaokrąglone i lekko wysunięte do przodu zamykają się i otwierają i puszczamy całuski.
- Nabieranie powietrza w policzki przy ustach ściągniętych i powolne wypuszczanie powietrza jak balonik, z którego ulatuje powietrze.
- Nabieranie powietrza w policzki przy ustach ściągniętych i naciskanie policzków palcami jak pękający balonik.
- Przykryj dolną wargę górnymi zębami tak jak ma ząbki króliczek.
- Wymawianie bardzo dokładnie, przesadnie na przemian samogłosek i ich połączeń: a, o, u, e, i, y oraz i – u, a – o, e – o.
- Zabawa w naśladowanie śmiechów różnych osób np. dziewczynka śmieje się: cha – cha – cha, chłopiec śmieje się: che – che – che, pan śmieje się: ho – ho –ho, pani śmieje się: chi – chi – chi.
Ćwiczenia oddechowe -przykłady
Ćwiczenia z wykorzystaniem produktów spożywczych
Ćwiczenia z wykorzystaniem produktów spożywczych mające na celu usprawnianie aparatu artykulacyjnego dziecka (uwzględniamy preferencje żywieniowe oraz alergie pokarmowe u dziecka).
Bardzo proszę o wybranie tych ćwiczeń, które pasują do menu dziecka.
UWAGA! DZIECKO WYKONUJE ĆWICZENIA TYLKO POD KONTROLĄ OSOBY DOROSŁEJ, NIGDY NIE POZOSTAWIAMY DZIECKA SAMEGO!!!! ZAWSZE PO ZAKOŃCZENIU ĆWICZEŃ Z JEDZENIEM DZIECKO MYJE ZĘBY.
- Smarujemy usta dziecka (wargę górną i dolną) jego przysmakiem np., nutellą i prosimy, aby dziecko powoli i dokładnie zlizywało swój przysmak z ust (możemy zasugerować, aby otworzyło szeroko usta i możemy wysmarować powyżej czerwieni warg).
- Smarujemy dziecku dziąsła górne i dolne jego przysmakiem i prosimy, aby dziecko powoli i dokładnie zlizywało swój przysmak z dziąseł.
- Smarujemy dziecku zewnętrzne powierzchnie zębów górnych i dolnych jego przysmakiem i prosimy, aby dziecko powoli i dokładnie zlizywało swój przysmak z zębów.
- Smarujemy dziecku wewnętrzne powierzchnie zębów górnych i dolnych jego przysmakiem i prosimy, aby dziecko powoli i dokładnie zlizywało swój przysmak z zębów.
- Smarujemy dziecku podniebienie jego przysmakiem i prosimy, aby dziecko powoli i dokładnie zlizywało swój przysmak z podniebienia.
- Smarujemy talerz przysmakiem dziecka i prosimy, aby dziecko zlizywało ten przysmak (tak, aby język pracował tzn., aby dziecko przesuwało język po talerzu a nie talerz po języku).
- Przyklejamy do języka dziecka płatek śniadaniowy i prosimy, aby dziecko uniosło język za górne zęby wraz z tym płatkiem i tam przez chwilę utrzymało język wraz z płatkiem.
- Przyklejamy płatek śniadaniowy za zębami górnymi i prosimy, aby dziecko językiem znalazło ten płatek i przez chwilę go przytrzymało językiem a potem zlizało go.
- Podajemy dziecku „wczorajszą – tak, aby była lekko podsuszona, ale nie czerstwa” bułkę kajzerkę wysmarowaną np. nutellą lub innym przysmakiem dziecka i dajemy dziecku do zjedzenia a raczej do zlizania tego przysmaku ze szczelin, które powstaną w podsuszonej bułce (tak, aby język pracował tzn., aby dziecko przesuwało język po bułce a nie bułkę po języku).
- Podajemy dziecku np. twardego, wysuszonego kabanosa lub żelki, ale dłuższe lub podsuszoną piankę i prosimy dziecko, aby żuło (może być to inny produkt ulubiony przez dziecko, ale taki, żeby się trudno żuł).
- Podajemy dziecku w kawałku twarde owoce lub warzywa i prosimy, aby dziecko je odgryzało i żuło.
- Wysypujemy na talerz kilka ziarenek ryżu preparowanego i prosimy dziecko, aby „wyławiało” językiem (ziarenko powinno się przykleić na czubek języka dziecka) z talerza pojedynczo ziarenka tego ryżu i zjadało swoją „zdobycz”.
- Wysypujemy na talerz kilka ulubionych przez dziecko płatków śniadaniowych i prosimy dziecko, aby „wyławiało” językiem (płatek powinien się przykleić na czubek języka dziecka) z talerza pojedynczo każdy płatek i zjadało swoją „zdobycz”.
- Ssanie ulubionego cukierka (pod opieka osoby dorosłej i najlepiej rozpuszczalnego typu cukierek pudrowy).
- Picie ulubionego płynu przez słomkę (słomka może być krótka, długa, zakręcana).
- Picie gęstego płynu przez słomkę (słomka może być krótka, długa, zakręcana).
- Zabawa z płynem: prosimy dziecko, aby pobrało łyk płynu i płukało nim usta lub przenosiło płyn pomiędzy policzkami.
- Zabawa z makaronem: nitkę makaronu typu spaghetti pozwalamy dziecku wciągać ustami.
- Nakładamy na górną wargę dziecka np. wafelek typu Andrut (w małych kawałkach) i prosimy dziecko, aby zebrało go zębami dolnymi z wargi górnej.
- Nakładamy na wargę dolną dziecka np. wafelek typu Andrut (w małych kawałkach) i prosimy dziecko, aby zebrało go górnymi zębami z dolnej wargi.
- Ćwiczenie z wykorzystaniem soczków i serków typu „Leon” „Bakuś”, zamkniętych w pojemniku do wysysania tzn. do kieszonki, dziecko ma za zadanie wyssać zawartość płynną serka lub soczku.
PORADY LOGOPEDY
PROŚBY DZIECKA DO MAMY I TATY!!!
- Proszę Cię mów do mnie już od najmłodszych miesięcy mojego życia. Opowiadaj mi jak najwięcej, bo chce Cię słuchać. Jestem taki ciekawy świata. Twojego głosu nie zastąpi mi żaden telewizor czy komputer.
- Rozmawiaj ze mną. Wiem, że jestem czasem męczący –zadając wciąż te same pytania, ale obok jest tyle ciekawych rzeczy a tylko Ty znasz odpowiedź.
- Uczmy się razem krótkich wierszyków, rymowanek i piosenek.
- Mów do mnie poprawnie i wyraźnie, pełnymi zdaniami, nie spieszczaj – jestem już duży i chcę się nauczyć mówić poprawnie, nawet jeśli nie wszystko rozumiem i nie wymawiam pewnych głosek.
- Pamiętaj, że jestem już przedszkolakiem, więc nie podawaj mi butelki ze smoczkiem i smoczka.
- Podawaj mi twarde pokarmy do gryzienia i przeżuwania (marchewka, skórka od chleba, jabłko), mam już dawno ząbki i umiem się nimi posługiwać, więc nie musisz mi kroić kromki chleba na drobne kawałeczki.
- Nie pozwól mi na ssanie kciuka.
- Zwracaj mi uwagę kiedy moje zachowanie jest niewłaściwe, będę się opierał i buntował – jestem przecież dzieckiem, ale to Ty jesteś dorosły i powinieneś być mądrzejszy.
- Bez względu na wszystko pamiętaj że Cię bardzo kocham i liczę, że obdarujesz mnie mądrą miłością.
- Przemyśl teraz wszystko, a w kolejnej części podpowiem Ci, jak gimnastykować buzię i ćwiczyć oddychanie abym mówił lepiej.
Twoje ukochane dziecko.
SŁUCH FONEMATYCZNY
W nabywaniu mowy bardzo dużą rolę odgrywa słuch fonematyczny. Warto poświęcić trochę czasu na jego ćwiczenie. Świetnie sprawdzają się tu wszelkiego rodzaju onomatopeje. Zachęcajmy dziecko do naśladowania odgłosów otoczenia, mowy zwierząt, pojazdów itp., samemu dając przykład, ale też uważnie przysłuchując się naszemu maluchowi. Starajmy się łączyć naśladowanie odgłosów czy wydawanie różnych dźwięków z ruchami rąk i całego ciała. W wieku dwóch, czterech lat dziecko powinno wysłuchiwać i rozpoznawać odgłosy z otoczenia bez pomocy wzroku. Starsze – powtarza rytmy, wyklaskuje, wystukuje (również używając instrumentów muzycznych), a potem wysłuchuje wyrazy w zdaniach, sylaby i głoski w wyrazach.
Terapia Seplenienia
- Seplenienie - nieprawidłowa realizacja fonemów trzech szeregów: szumiącego, syczącego i ciszącego. Są to seplenienia typu substytucyjnego, gdyż dziecko zastępuje głoskę np. sz” głoską, którą już potrafi wymówić np. s”. Wyróżniamy również seplenienie zdeformowane, gdzie obok substytucji występuje także deformacja np.:
międzyzębowe - jak wyżej, dodatkowo dziecko wsuwa język między zęby.
Boczne - strumień powietrza wypływa bokiem jamy ustnej. Może to być przepływ jedno lub obu stronny.
Wargowo - zębowe - zły układ warg (sepl. świszczące, usta zbyt wysunięte do przodu).
Przyczyny seplenienia:
- wady anatomiczne (tyłozgryz, przodozgryz, zgryz otwarty lub inne wady zgryzu, wysokie podniebienie, brak pionizacji, krótkie wędzidełko)
- upośledzony słuch, naśladownictwo, niesprawność języka, warg,
- stany chorobowe narządów oddechowych, oddychanie przez otwarte usta, zły sposób połykania np. niemowlęcy, złe napięcie języka, anomalie zębowe, ubytki zębowe.
Terapia seplenienia:
- Terapia wstępna: ćwiczenia ortofoniczne, ćw. n. artykulacyjnych, usprawnianie zaburzonych funkcji.
- Terapia właściwa:
- wprowadzenie prawidłowej głoski przez szereg ćwiczeń
- utrwalanie głoski w izolacji (tttt, dddd) - utrwalenie w sylabach, wyrazach w nagłosie, śródgłosie i w wygłosie
- utrwalenie w gr spółgłoskowych na początku i na końcu
- ćw. różnicujące głoski
- zestawienia dwu wyrazowe
- zdania dłuższe, wierszyki i piosenki
- gry dydakt., swobodna wypowiedź dziecka
Terapia seplenienia bocznego:
- zaleca się stosowanie metod ortofonicznych skierowanych głównie na ukształtowanie poprawnego toru przepływu powietrza (precyzyjne dmuchnięcie na coś),
- do poprawnego dmuchania dołączamy artykulację: dmuchnięcie i wypowiadanie s” (wąż syczy s, s, s) dziecko sprawdza czy jest dmuchnięcie przykładając dłoń w pobliżu ust,
- z głoski s” do sz” można przejść przez wymawianie ciągłe s” i podwijanie języka do tyłu,
- utrwalanie wg. schematu.
Terapia seplenienia międzyzębowego:
- demonstracja przed lustrem na pierwszych zajęciach, dziecko musi zobaczyć jak mają wyglądać narządy artykulacyjne podczas wymowy głoski,
- ćwiczenia na czucie położenia języka, dziecko musi wiedzieć gdzie ma być język i, że ma byś schowany za zębami,
- ćwiczenia na pionizację języka
- schematu utrwalanie.
Terapia Rotacyzmu
ROTACYZM - nieprawidłowa artykulacja fonemu r”.
1.Wyróżniamy:
- mogirotacyzm - opuszczanie głoski r”
- pararotacyzm - głoska r” wymawiana jest jako l” lub j”(substytucja)
- rotacyzm właściwy:
- r. uwularny (języczkowy) - drga języczek
- r. lateralny (boczny) - drgają policzki lub kąciki ust
- r. welarny (krtaniowy)
- r. faryngealny (gardłowy) - tylna część języka zbliża się do tylnej ściany gardła.
Przyczyny rotacyzmu:
- niedostateczna sprawność języka (krótkie wędzidełko podjęzykowe, język gruby, zbyt wielki),
- zbyt duże lub małe napięcie mięśniowe.
Terapia rotacyzmu:
- Badanie słuchu fonematycznego przy rotacyźmie substytucyjnym
- Ćwiczenia usprawniające motorykę języka .
- Ćwiczenia przygotowawcze do wymawiania „r” :
- Szybkie wymawianie dziąsłowych głosek „t” i „d” oraz kombinacji z tych głosek, zmieniając ich kolejność czy dodając kolejno samogłoski np.: tttt, dddd, tdtdtdtd, tede- tede- tede, tedu- tedu- tedu
- Wymawianie wyrazów z „r” ale zamieniając tą głoskę na „l” co pomaga w uzyskaniu przedniojęzykowo - dziąsłowego brzmienia ( tlawa, dloga, cytlyna itp.)
- Ćwiczenia w dmuchaniu: dmuchanie na przyklejony do czubka języka pasekpapieru, zdmuchiwanie z czubka kawałków papieru, oraz inne ćwiczenia oddechowe
Zabawy z językiem : parskanie, konik, samochód, wylizywanie soku, czekolady z podniebienia, mycie językiem zębów, wypychanie językiem policzków itp.
Ćwiczenia utrwalające wywołaną głoskę „r” :
- Wymawianie wyrazów lub zbitek spółgłoskowych, gdzie „r” występuje w otoczeniu „t” i „d” np.: tda,tdo, tde, tdu, teda, tedo, tede, tedu, tedy, trla, trlo, trle, trlu oraz wyrazów typu : drops, drabina, trawa, wiatr (język za wałkiem dziąsłowym)
- Wymawianie wyrazów gdzie „r” występuje w grupach spółgłoskowych
- Wymawianie wyrazów gdzie „r” występuje w grupach samogłoskowych.
Dalej wg. schematu utrwalania.
Terapia Parasygmatyzmu
Parasygmatyzm (substytucje głosek), czyli zastępowanie jednych głosek dentalizowanych innymi, realizowanymi prawidłowo.
Najczęściej obserwuje się następujące substytucje:
- spółgłoski: sz, ż, cz, dż - zastępowane są szeregami: s, z, c, dz;
(przykład: myszy - mysy, szafa - safa, żaba - zaba, czekolada - cekolada, dżungla - dzungla)
- oba szeregi: s, z, c, dz, i sz, ż, cz, dż - zastępowane są przez szereg : ś, ź, ć, dź;
(przykład: szafa - śafa, żaba - źaba, czekolada - ćekolada, dżungla - dźungla, sałata - śałata, zapałki - źapałki, cebula - ćebula, dzbanek - dźbanek)
- spółgłoski zwarto szczelinowe: c, dz, ć, dź, cz, dż - mogą też być zastępowane przez - spółgłoski szczelinowe: s, z, ś, ź, sz; (przykład: cebula - sebula, dzbanek - zbanek, ćma - śma, dźwig - źwig, czapka - szapka, dżokej - żokej)
- spółgłoski dentalizowane: s, sz, ś, c, cz, ć - są zastępowane przez spółgłoskę zwartą t; (przykład: sałata - tałata, szafa - tafa, siano - tano, cebula - tebula, czapka - tapka, ćma - tma)
- głoski z, rz, ź, dz, dż, dź - przez spółgłoskę zwartą d; (przykład: zapałki - dapałki, rzeka - deka, zima - dima, dzwonek - dwonek, dżokej - dokej, dziki - diki)
- Przyczyny parasygmatyzmu:
Parasygmatyzm, to najprostsza forma seplenienia. Nie obserwuje się w nim nieprawidłowości w ułożeniu języka, nie ma też wadliwej budowy anatomicznej narządów artykulacyjnych. Dziecko po prostu stosuje zamiennie głoski z trzech szeregów, mówi na przykład: selki zamiast szelki, coło zamiast czoło albo ziaba zamiast żaba, czy szanki zamiast sanki.
- Terapia parasygmatyzmu:
- ćwiczenia ortofoniczne, usprawnianie zaburzonych funkcji
- wprowadzenie prawidłowej głoski przez szereg ćwiczeń
- utrwalenie w sylabach, wyrazach w nagłosie, śródgłosie i w wygłosie
- ćwiczenia. różnicujące głoski
- zestawienia dwu wyrazowe
- zdania dłuższe, wierszyki i piosenki
gry dydaktyczne., swobodna wypowiedź dziecka.
